Tüketicinin Ürün veya Hizmet İade (Cayma) Hakkı Nedir?

Alışveriş en basit ifadeyle bir mal ya da hizmeti para karşılığında alma veyahut satma işi olarak tanımlanmaktadır. Mal veya hizmeti satın alan ve bu işi ticari bir amaçtan ziyade kişisel kullanımı için yapan kişiye de genel olarak tüketici denir.

Tüketici olarak bir mal veya hizmet satın aldığınızda esasen bir hukuki işlemin tarafı olmaktasınız. Bu işleme ilişkin herhangi bir uyuşmazlık ortaya çıktığında karşı taraf bu işi meslek olarak veya bir ticari faaliyet kapsamında yapıyorsa genelde bu işlemin zayıf konumunda olan taraf tüketicidir.

Bu noktada kanun koyucu tüketiciyi korumak için yasal düzenlemeler öngörmüştür. Başta 6502 sayılı Tüketicinin Korunmasi Hakkinda Kanun olmak üzere tüketiciyi koruyan birçok düzenleme bulunmaktadır. Cayma hakkı veyahut bir diğer ismiyle tüketicinin iade hakkı da bunlardan bir tanesidir.

6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Kanunu ile tüketiciye bazı durumlarda yaptıkları satış sözleşmelerinden vazgeçme hakkı tanınmıştır. Buna cayma hakkı denir.

6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun m18’de‘’Tüketici, yedi gün içinde herhangi bir gerekçe göstermeksizin ve cezai şart ödemeksizin taksitle satış sözleşmesinden cayma hakkına sahiptir. ‘’denilerek cayma hakkı düzenlenmiştir. 

Buna göre tüketici memnun kalmadığı bir malı ya da hizmeti iade etme hakkına sahiptir. Burada önemli noktalardan birisi bu maddenin yalnızca taksitli satış sözleşmesi kapsamında düzenlenmiş olmasıdır. Bu sebeple firmalar cayma hakkının sonucu olan iade süreçlerini kendileri belirleme hakkına sahiptir. Diğer bir deyiş ile iade hakkı tanıyıp tanımamakta ya da iade süresi takdir etmekte serbestlerdir.

Aynı maddenin ikinci fıkrasında ‘’ Satıcı cayma süresi içinde malı tüketiciye teslim etmişse tüketici, malı ancak olağan bir gözden geçirmenin gerektirdiği ölçüde kullanabilir; aksi takdirde tüketici cayma hakkını kullanamaz. Cayma hakkı süresi sona ermeden önce, tüketicinin onayı ile hizmetin ifasına başlanan hizmet sözleşmelerinde de tüketici cayma hakkını kullanamaz’’ denilmektedir. Bu sebeple tüketicinin malı mutat bir şekilde kullanması durumunda cayma hakkı kullanılamamaktadır.

Ayrıca cayma hakkı ayıplı olmayan mallar üzerinde geçerli olabilir. Ayıplı mallar bakımından uygulanacak hükümler TBK’da ve TKHK’nın Ayıplı Mal ve Hizmetler bölümünde düzenlenerek tüketiciye seçimlik haklar tanınmıştır.

Tüketici hukuku kapsamında satış yerinde peşin yapılan satışlarda malda veya hizmette ayıp bulunmuyor ise tüketicinin cayma hakkı yoktur. Bunun istisnası ise iade hakkını satıcının kabul etmesi ya da mesafeli satış sözleşmesidir.

Mesafeli Satış Yönetmeliği m.9’da uzaktan satışlarda cayma hakkı düzenlenmiştir. Buna göre mesafeli satışlarda cayma hakkı 14 gün içerisinde hiçbir cezai şart ödemeden gerçekleşebilir. Cayma hakkı, hizmet sözleşmesine ilişkin sözleşmelerde sözleşmenin kurulduğu gün; malın teslimine ilişkin sözleşmelerde ise malın teslimi ile başlar.  Malın taşıyıcıya teslimi tüketiciye yapılmış teslim olarak sayılmaz.

• Hızlı bozulan veya son kullanma tarihi geçebilecek ürünler.
• Tesliminden sonra ambalaj, kutu, bant, mühür, paket gibi koruyucu usurları açılmış olan mallardan iadesi sağlık ve hijyen açısından uygun olmayan ürünler.
• Tüketicinin istekleri veya kişisel ihtiyaçları doğrultusunda hazırlanan mallara ilişkin sözleşmeler.
• Fiyatı finansal piyasalardaki dalgalanmalara bağlı olarak değişen ve satıcı veya sağlayıcının kontrolünde olmayan mal veya hizmetlere ilişkin sözleşmeler.
• Malın tesliminden sonra ambalaj, bant, mühür, paket gibi koruyucu unsurları açılmış olması halinde maddi ortamda sunulan kitap, dijital içerik ve bilgisayar sarf malzemelerine ilişkin sözleşmeler.
• Belirli bir tarihte veya dönemde yapılması gereken, konaklama, eşya taşıma, araba kiralama, yiyecek-içecek tedariki ve eğlence veya dinlenme amacıyla yapılan boş zamanın değerlendirilmesine ilişkin sözleşmeler
• Elektronik ortamda anında ifa edilen hizmetler veya tüketiciye anında teslim edilen gayrimaddi mallara ilişkin sözleşmeler
• Cayma hakkı süresi sona ermeden önce, tüketicinin onayı ile ifasına başlanan hizmetlere ilişkin sözleşmeler.
• Canlı müzayede şeklinde açık artırma yoluyla akdedilen sözleşmeler.
• Tüketiciye teslimi yapılmış olan cep telefonu, akıllı saat, tablet ve bilgisayarlara ilişkin sözleşmeler

Ayıplı mallar hem Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun hükümleri kapsamında hem de Türk Borçlar Kanunu kapsamındadır. TBK m.227 gereğince ayıplı mal sonucunda alıcının dört seçimlik hakkı vardır. Bunlar;

1. Satılanı geri vermeye hazır olduğunu bildirerek sözleşmeden dönme. 
2. Satılanı alıkoyup ayıp oranında satış bedelinde indirim isteme. 
3. Aşırı bir masrafı gerektirmediği takdirde, bütün masrafları satıcıya ait olmak üzere satılanın ücretsiz onarılmasını isteme. 
4. İmkân varsa, satılanın ayıpsız bir benzeri ile değiştirilmesini isteme.

Alıcı bu dört seçimlik haktan birini seçer. 

Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun m.11’e göre de malın ayıplı çıkması durumunda alıcının seçimlik hakları mevcuttur. Bu haklar şunlardır;

1. Satılanı geri vermeye hazır olduğunu bildirerek sözleşmeden dönme, 
2. Satılanı alıkoyup ayıp oranında satış bedelinden indirim isteme, 
3. Aşırı bir masraf gerektirmediği takdirde, bütün masrafları satıcıya ait olmak üzere satılanın ücretsiz onarılmasını isteme, 
4. İmkân varsa, satılanın ayıpsız bir misli ile değiştirilmesini isteme, 

Alıcı bu dört seçimlik haktan birini seçer. 

Ayıplı mal veya ayıplı hizmet sebebiyle yapılacak başvurularda parasal bir sınır konulmuştur. 2024 yılı için bu sınır 104.000 TL olarak belirlenmiştir. Bu sınırın altındaki başvurular bakımından İl veya İlçe Tüketici Hakem Heyetleri görevlidir. Bu sınırın üstü davalar ise Tüketici Mahkemesinde görülmektedir. Tüketici Mahkemesine başvurulmadan önce arabuluculuk yoluna başvurulması zorunludur.

        Tüketici hukuku avukatlık ve danışmanlık ücretleri müvekkil ile avukat arasında somut olayın özelliklerine göre değişkenlik gösterir ve taraflar arasında serbest bir biçimde belirlenmektedir. Barolar belirli aralıklarla yol gösterici olması sebebiyle asgari ücret tarifeleri yayınlamaktadırlar. Hukuk Büromuz tarafından Ankara Barosu Avukatlık Tavsiye Ücret Tablosu dikkate alınmaktadır. Söz konusu tarifeler Baroların bulunduğu şehrin ve genel olarak ülkenin ekonomik koşulları, avukatların çalışma şartları ve ilgili diğer parametreler baz alınarak düzenlendiğinden bu tarifeler uygulamadaki ortalama ücretlere tekabül etmektedir. Ancak yine de belirtmek gerekir ki dava türü aynı olsa bile her iş kendi özelinde farklı iş ve işlemler gerektirdiğinden her dosya için belirlenen ücretlendirme farklı olabilir. Ayrıca Türkiye Barolar Birliği de her yıl asgari ücret tarifesi yayınlamaktadır. Bu noktada tekrar hatırlatmak gerekir ki Avukatlık ücretleri avukat ve müvekkil arasında; asgari ücret tarifesi, çalışma saatleri, davaya hazırlık süreci, delil toplama işlemleri, savunma stratejilerinin belirlenmesi, duruşmalar, müvekkil ile iletişim, avukatın deneyimi, uzmanlığı, bulunduğu şehir veya bölge gibi faktörlere bağlı olarak değişkenlik göstermektedir. 

Önemle belirtmek gerekir ki bu yazıdaki bilgilerin tamamı genel bir bilgilendirme içermekte olup hukuki danışmanlık ve reklam gibi algılanmamalıdır.  Yaşanılan her bir olay ve uyuşmazlığın bağımsız biçimde ayrı bir hukuki değerlendirmeye tabi tutulması gerekir. Ayrıca her bir hukuki konu ve meselenin çözümü uzman bilgisi gerektirmektedir. Bu sebeple de karşı karşıya kaldığınız hukuki uyuşmazlıklar ve olaylar için yetkin bir avukattan hukuki danışmanlık almanızı, Yargıya taşınan uyuşmazlıklar açısından da dosyalarınızı yetkin bir avukat aracılığı ile takip etmenizi öneririz. Yukarıdaki makale ile ilgili olarak veya her türlü hukuki destek ve danışmanlık için büromuzla iletişime geçebilirsiniz.