Yasal Mirasçılar ve Miras Payları 2025

Miras hakkı kişiler için oldukça önemli bir hak olup kimlerin mirasçı olacağı, malvarlığının aile içerisinde veya aile dışındaki kişilere nasıl intikal edeceği eskiden beri farklı kurallara tabi tutularak düzenlenmiştir.

Türk miras hukukunda ölen kişinin/murisin kendisinden geriye kalan malvarlığı üzerindeki hakkı hem irade serbestisi hem de emredici kanuni hükümlerle düzenleme altına alınmıştır. Murisin kendisinden geriye kalan malvarlığı üzerindeki tasarruf yetkisi oldukça geniş olsa da bu serbesti bazı kanuni düzenlemelerle de sınırlandırılmıştır.

Murisin vasiyetname düzenlememesi, vasiyetname hükümlerinin geçersiz olması, mirasçılar arasında bir miras taksim sözleşmesinin bulunmaması gibi hallerde muristen kalan malvarlığının sahibi olacak birtakım kişiler ve bunların miras payları kanunda açıkça düzenlenmiştir.

     Miras hukukunda iki tür mirasçıdan söz edilmektedir. 1) yasal mirasçılar, 2) atanmış mirasçılar.  Yasal mirasçılar, miras bırakanın/murisin iradesine bağlı olmayan ve kanunda mirasçı sayılan, kan hısımları, evlatlık, altsoy, sağ kalan eş ve devlettir. Atanmış mirasçılar ise miras bırakanın iradesi ile vasiyetname yoluyla mirasının bir kısmını veya tamamını bıraktığı kişilerdir.  

          Muris bir vasiyetname ile kendisinden geriye kalacak malvarlığının paylaşımını, saklı paylar saklı kalmak üzere, kendisi özgürce yapabilir. Ancak vasiyetname düzenlenmemesi ya da vasiyetnamenin geçersiz olması halinde mirasın kanuna, kanundaki mirasçılara ve kanunda belirtilen oranlara göre paylaştırılması söz konusu olur.

Yasal mirasçılar derece sistemine/zümre esasına göre belirlenir. Bu sistem üç dereceden oluşmaktadır. Yasal mirasçı olabilmek için bu üç dereceden birinde yer almak gerekmektedir. Bir derecede mirasçı varsa, sonra gelen derecede yer alan kişiler mirasçı olamazlar. Dolayısıyla eğer birinci derecede hiç yasal mirasçı yoksa, miras ikinci derecedeki mirasçılara, ikinci derecede de hiç mirasçı yoksa üçüncü derecedeki mirasçılara geçmektedir. Bununla birlikte sağ kalan eş de dereceye bakılmaksızın bu kimselerle birlikte mirasçı olur. 

         Miras hukuku ve miras paylaşımı bakımından bir de halefiyet ilkesi söz konusudur. Bu ilkeye göre bir derecedeki mirasçı ölmüşse onun payı diğer dereceye ya da aynı derecedeki diğer mirasçılara değil değil ölen mirasçının kendi altsoyuna geçmektedir. 

             Derece sistemine göre mirasçılar aşağıdaki şekildedir;

1. Derece Mirasçılar: Murisin altsoyu, yani çocukları ve torunlarıdır. Eğer çocuklardan biri ölmüşse onun yerini halefiyet ilkesi gereği kendi altsoyu alır. Yani miras bırakanın torunu bu halde mirasçı olur.

2. Derece Mirasçılar: Murisin anne ve babası ve bunların altsoyundan yani murisin kardeşleri ve yeğenlerinden oluşmaktadır. Miras bırakanın hiç altsoyu yoksa, anne ve babası mirasçı olur. Miras bırakandan önce ölmüş olan ana ve babanın yerlerini, her derecede halefiyet yoluyla kendi altsoyları alır. Yani miras bırakanın kardeşleri halefiyet ilkesi gereği onların yerini alır. Ancak kardeşlerden biri ölmüşse bu defa onun altsoyu, yani miras bırakanın yeğenleri mirasçı olur.

3. Derece Mirasçılar: Murisin büyükanne ve büyükbabasıdır. Altsoyu, anne ve babası ve onların altsoyu bulunmayan miras bırakanın mirasçıları, büyükanne ve büyükbabasıdır. Bunlar, eşit olarak mirasçıdırlar. 

Eş ise her derece ile birlikte mirasçı olmaktadır ve birlikte mirasçı olduğu kişilere göre kendi miras payı değişmektedir.

Eğer üçüncü derecede de hiç mirasçı kalmamışsa ve sağ kalan eş de yoksa ya da tğm mirasçılar mirastan feragat etmişse miras devlet hazinesine geçmektedir.

         Saklı pay, saklı paya sahip olan mirasçıların murisin iradesine rağmen ve ona aykırı olarak belli bir miras payını talep edebilmesini ifade etmektedir. Bu müessesenin düzenlenmesindeki amaç, malvarlığının aile içindeki ortak emekle oluşturulması fikrine dayanan aile ilişkilerin ve kan bağını korunmasıdır. Bunun yanında murisin kendi malvarlığı üzerindeki tasarruf özgürlüğü sınırlandırılmış da olsa hala korunmaktadır.

        Muris kendi malvarlığı ve terekesi üzerinden sağken sağlararası işlemlerle ve ölümden sonra geçerli olmak üzere vasiyetname ile özgürce tasarrufta bulunabilmektedir. Ancak bu irade serbestisinin bir sınırı mevcut olup bu sınır kanunda düzenlenen bazı emredici hükümler ile saklı paylı mirasçıların miras hakkıdır.

Saklı paylı mirasçılar murisin anne-babası, altsoyu ve sağ kalan eşidir. Murisin malvarlığı ve terekesi üzerindeki işlemleri bu kişilerin saklı paylarını ihlal etmediği takdirde ve ihlal etmediği oranda geçerlidir. 

Murisin saklı paylı mirasçıların miras hakkını ihlal eden işlemlerinden doğan talep ve uyuşmazlıklar tenkis davası ile çözümlenmektedir.

Miras paylaşım oranları Türk Medeni Kanunu md. 495 ve devamında belirlenmiştir. Buna göre yasal miras payları aşağıdaki gibidir;

• Mirasbırakanın altsoyu hayattaysa, sağ kalan eş mirasın ¼’ünü alır. Kalan kısım ise çocuklar arasında eşit paylaştırılır. Eğer çocuklardan hayatta olmayan varsa onun payı da kendi çocuklarına yani murisin torunlarına geçer. Eğer ölenin çocuğunun da çocuğu yoksa o mirasçı hiç hesaba katılmadan diğer mirasçılar arasında paylaştırma yapılır.
• Ölenin altsoyu yoksa, sağ kalan eş mirasın ½’sini alır. Kalan ½’lik kısım ölenin anne ve babasına paylaştırılır. Eğer anne ve babasından biri hayatta değilse ½’lik kısmın yarısını hayatta olan ebeveyn alır. Kalan ½ de murisin kardeşlerine paylaştırılır. Eğer hem anne hem baba hayatta değilse terekenin ½’si murisin kardeşlerine paylaştırılır.
• Bu kişilerden de hayatta olan yoksa miras payı 3. zümreye yani büyükanne ve büyükbabalara paylaştırılacaktır. Burada eş terekenin ¾’ünü alır. Kalan ¼ ise amca, dayı, hala ve teyzelere eşit paylaştırılır.
• Eğer zümrelerden kimse hayatta değilse sağ kalan eş mirasın tamamını alır. Devletin terekeyi alması ancak ölenin mirasçısı olmaması ya da tüm mirasçıların mirastan feragat etmesi durumunda söz konusu olur.
• Eş sağ değilse mirasın tamamı altsoya yani çocuklara kalır. Çocuklar hayatta değilse torunlara, torun hiç yok ise ölenin anne babasına, onlar da hayatta değilse miras kardeşlere kalır.

           Saklı pay ise çeşitli durumlara göre murisin anne-babası, altsoyu ve sağ kalan eşinin sahip olduğu yasal miras payı üzerinden belirlenir. Yasal miras payının belli bir oranı saklı paydır. Saklı pay oranları aşağıdaki gibidir;

• Ölenin altsoyunun kendi miras hakkının yarısı saklı pay olarak belirlenmiştir.
• Anne ve babanın miras payı oranlarının ¼’ü de saklı paydır.
• Ölen kişinin eşi 1. ve 2. zümre ile birlikte mirasçı ise miras hakkının tamamı oranında, 3. zümre ile birlikte mirasçı ise ¾’ü oranında saklı pay hakkına sahiptir.

Miras hukuku avukatlık ve danışmanlık ücretleri müvekkil ile avukat arasında somut olayın özelliklerine göre değişkenlik gösterir ve taraflar arasında serbest bir biçimde belirlenmektedir. Barolar belirli aralıklarla yol gösterici olması sebebiyle asgari ücret tarifeleri yayınlamaktadırlar. Hukuk Büromuz tarafından Ankara Barosu Avukatlık Tavsiye Ücret Tablosu dikkate alınmaktadır. Söz konusu tarifeler Baroların bulunduğu şehrin ve genel olarak ülkenin ekonomik koşulları, avukatların çalışma şartları ve ilgili diğer parametreler baz alınarak düzenlendiğinden bu tarifeler uygulamadaki ortalama ücretlere tekabül etmektedir. Ancak yine de belirtmek gerekir ki dava türü aynı olsa bile her iş kendi özelinde farklı iş ve işlemler gerektirdiğinden her dosya için belirlenen ücretlendirme farklı olabilir. Ayrıca Türkiye Barolar Birliği de her yıl asgari ücret tarifesi yayınlamaktadır. Bu noktada tekrar hatırlatmak gerekir ki Avukatlık ücretleri avukat ve müvekkil arasında; asgari ücret tarifesi, çalışma saatleri, davaya hazırlık süreci, delil toplama işlemleri, savunma stratejilerinin belirlenmesi, duruşmalar, müvekkil ile iletişim, avukatın deneyimi, uzmanlığı, bulunduğu şehir veya bölge gibi faktörlere bağlı olarak değişkenlik göstermektedir. ,

Önemle belirtmek gerekir ki bu yazıdaki bilgilerin tamamı genel bir bilgilendirme içermekte olup hukuki danışmanlık ve reklam gibi algılanmamalıdır.  Yaşanılan her bir olay ve uyuşmazlığın bağımsız biçimde ayrı bir hukuki değerlendirmeye tabi tutulması gerekir. Ayrıca her bir hukuki konu ve meselenin çözümü uzman bilgisi gerektirmektedir. Bu sebeple de karşı karşıya kaldığınız hukuki uyuşmazlıklar ve olaylar için yetkin bir avukattan hukuki danışmanlık almanızı, Yargıya taşınan uyuşmazlıklar açısından da dosyalarınızı yetkin bir avukat aracılığı ile takip etmenizi öneririz. Yukarıdaki makale ile ilgili olarak veya her türlü hukuki destek ve danışmanlık için büromuzla iletişime geçebilirsiniz.