ENGELLİLERİN EVLAT EDİNMESİNDEKİ ENGELLER KALKIYOR MU?
Eşit Haklar İçin İzleme Derneği’nin (ESHİD) engelli bireylerin evlat edinmesinin önündeki engellere ilişkin Kamu Denetçiliği Kurumuna yaptığı başvuru kabul edildi.
ESHİD başvurusunda ‘’Küçüklerin Evlat Edinilmesinde Aracılık Faaliyetlerinin Yürütülmesine İlişkin Tüzük’’teki evlat edinme kriterlerine değinildi.
‘’Küçüklerin Evlat Edinilmesinde Aracılık Faaliyetlerinin Yürütülmesine İlişkin Tüzük’’ - ‘’İstenilen belgeler MADDE 6 –
(1) Evlât edinmek üzere başvuran kişi veya eşlerden aşağıdaki belgeler istenir:
a) Nüfus müdürlüğü tarafından düzenlenen nüfus olayı kayıt örneği,
b) Başvuran ve birlikte yaşadığı aile fertlerinin 25/5/2005 tarihli ve 5352 sayılı Adli Sicil Kanunu kapsamında yer alan silinmiş kayıtlar da dâhil sabıka kayıtları,
c) Mal varlığını, gelir ve sosyal güvenlik durumunu gösterir belgeler,
ç) Kimlik Paylaşımı Sisteminden belge üretebilen muhtarlıklardan veya nüfus müdürlüklerinden alınacak yerleşim yeri belgesi,
d) Öğrenim durumunu gösterir belge,
e) Fiziksel, zihinsel ve ruhsal bir engelinin, sürekli bakımı gerektiren, bulaşıcı veya süreğen bir hastalığının bulunmadığını, ayrıca alkol veya uyuşturucu madde bağımlısı olmadığını belirten sağlık kurulu raporu,
f) Türkiye’de yaşayan yabancı ülke vatandaşlarından veya yurt dışında yaşayan Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarından oturma izin belgesi ve küçüğün kabul eden ülkeye girmesine ve orada sürekli ikametine izin verildiğine veya verileceğine dair belge.
ESHİD başvurusu özellikle e bendinde düzenlenen Fiziksel, zihinsel ve ruhsal bir engellinin, sürekli bakımı gerektiren, bulaşıcı veya süreğen bir hastalığının bulunmadığını, ayrıca alkol veya uyuşturucu madde bağımlısı olmadığını belirten sağlık kurulu raporu hususuna değindi. Bu kriterinin engelli bireylerin evlat edinmelerini engellediği kaydedildi.
Engelliliğin kategorik olarak evlat edinme hakkını ortadan kaldıran nedenler arasında sayılmasının doğrudan ayrımcılık anlamına geldiğini ifade eden ESHİD, ayrımcı hükmün tüzükten çıkarılmasını ve maddenin insan hakları normlarına uygun olarak yeniden düzenlenmesini talep etti.
Başvuruyu inceleyen Kamu Denetçiliği Kurumunun, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığından bilgi talep etmesi üzerine Bakanlık, evlat edinme başvurularında kişilerden çeşitli belgeler istendiğini ve kapsamlı sosyal inceleme gerçekleştirildiğini belirterek, “Evlat edinmek isteyen kişilerden istenilen belgeler arasında kişilerin fiziksel, zihinsel ve ruhsal bir engelinin, sürekli bakımı gerektiren, bulaşıcı veya süreğen bir hastalığının bulunmadığını, ayrıca alkol veya uyuşturucu madde bağımlısı olmadığını belirten sağlık kurulu raporunun da yer aldığı, bununla birlikte uygulamada kişilerin engel durumu nedeniyle başvurularının reddedilmesi gibi bir yaklaşımın bulunmadığı, her bir başvurunun kendi özelinde değerlendirildiği” aktardı. Bakanlık ayrıca kategorik bir reddetme sebebi ve engel türlerine göre bir ayrım olmadığını ve ret kararlarına karşı 15 gün içerisinde bir itiraz yolunun mevcut olduğunu ekledi. Bakanlık söz konusu Yönetmelikte ilgili maddede bir değişiklik öngörülmediğini de aktardı.
Evlat edinmede istenen belgelerin engellilerin evlat edinmesini zorlaştırdığı ile ilgili başvuruyu haklı bulan Kamu Denetçiliği Kurumu ise kriterlerin düzenlenmesi için Bakanlığa tavsiyede bulundu. Tavsiyede Anayasadaki ilgili hükümlere atıf yapılarak sosyal devlet ilkesi gereği engelliler gibi toplumun dezavantajlı gruplarına yönelik tedbirlerin öngörüldüğü, engellilerin korunmalarını ve toplum hayatına intibaklarını sağlayıcı tedbirlerin alınması gerektiği, bu doğrultuda Anayasa’da, dezavantajlı gruplar içinde engellilere de yer verilerek engelliler için alınacak tedbirlerin eşitlik ilkesine aykırı sayılmayacağı belirtildi. Ayrıca Kurum, evlat edinmede gereken belgeler ile ilgili düzenlemede söz konusu belgenin bulunmasının engellilerin evlat edinemeyeceği şeklinde anlaşılabileceğini, evlat edinme başvurusundan imtina edebileceğini de belirtti. İstenilen belgelerin engellilerin hakları açısından yeniden düzenlenmesi önerildi.
Kendisine yapılan başvuruları oldukça verimli şekilde inceleyen ve neticelendiren Kamu Denetçiliği Kurumunun tavsiyesi üzerine Bakanlık tarafından söz konusu mesele hakkında çalışma yürütülerek Yönetmeliğin ilgili maddesinde değişikliğe gitmesi ve eşitlik ilkesi bakımından engellilerin de haklarına uygun biçimde yeni bir düzenlemeye gidilmesi bekleniyor.