Müterafik Kusur ve Hatır Taşıması Kümülatif Uygulanamaz!

Tazminat hukukunda, zarar görenin kendi kusuru (müterafik kusur) ya da hatır taşıması ilişkisi sebebiyle tazminatta indirim yapılması mümkündür. Ancak her iki indirimin aynı dosyada birlikte uygulanması gerektiğinde, hangi sırayla ve hangi oranda indirim yapılacağı uzun süredir uygulamada tartışma konusuydu.

Yargıtay 4. Hukuk Dairesi, 04.03.2025 tarihli kararında (E.2023/5936, K.2025/3688) bu konuda önemli bir ilke ortaya koymuştur.
Karara göre; müterafik kusur ve hatır taşıması indirimleri birbirine eklenerek (kümülatif) uygulanamaz. İndirimler ardışık şekilde yapılmalıdır.

Buna göre, tazminat miktarından önce zarar görenin müterafik kusur oranı (%20) düşülmeli, ardından kalan tutar üzerinden hatır taşıması indirimi (%20) uygulanmalıdır.
Toplamda doğrudan %40 indirim yapılması ise hukuka aykırı olup, zarar görenin tazminat hakkını orantısız biçimde azaltır.

Yargıtay’ın bu kararı, denkleştirici adalet ve hakkaniyet ilkeleri açısından büyük önem taşımaktadır.
Tazminatın amacı, zarar göreni zengin etmek değil; uğradığı zararı adil ve ölçülü biçimde gidermektir.
Bu nedenle, indirimlerin oranı değil, uygulanma yöntemi adil sonuca ulaşmada belirleyici niteliktedir.

4. Hukuk Dairesi         2023/5936 E.  ,  2025/3688 K.

MAHKEMESİ :Ticaret Mahkemesi
SAYISI : 2023/194 E., 2023/193 K.

İtiraz Hakem Heyeti kararı davalı vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:

I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası (ZMSS) Poliçesi bulunmayan aracın karıştığı trafik kazasında araçta yolcu olan davacının yaralandığını belirterek fazlaya dair hakları saklı kalmak kaydıyla şimdilik 40.000,00 TL sürekli iş göremezlik tazminatının, 1.500,00 TL tedavi giderinin faizi ile birlikte davalıdan tahsiline karar verilmesini talep etmiş; yargılama aşamasında talebini 430.000,00 TL (sakatlık poliçe limiti kadar) sürekli iş göremezlik tazminatı ve 1.500,00 TL belgesiz tedavi gideri (tedavi gideri limitinden) olmak üzere yükseltmiştir.

II. CEVAP
Davalı vekili cevap dilekçesinde; maluliyeti ve kusuru kabul etmediklerini, davacının hatır için ücretsiz taşındığını, ayrıca kazada müterafik kusurlu olduğunu beyanla davanın reddine karar verilmesini istemiştir.

III. UYUŞMAZLIK HAKEM HEYETİ KARARI
Uyuşmazlık Hakem Heyetinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile başvurunun kabulüne, 430.000,00 TL sürekli iş göremezlik tazminatı ve 1.500,00 TL tedavi gideri olmak üzere toplam 431.500,00 TL tazminatın 17.06.2022 tarihinden işleyecek yasal faizi ile davalıdan tahsiline ve davacıya ödenmesine karar verilmiştir.

IV. İTİRAZ
Uyuşmazlık Hakem Heyetinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı vekilince itiraz edilmesi üzerine; İtiraz Hakem Heyetinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; davalının itirazının vekalet ücreti yönünden kabulüne, sair itirazın reddine, davacı lehine hükmedilen vekalet ücreti yönünden kararın düzeltilmesine karar verilmiştir.

V. TEMYİZ
A. Temyiz Sebepleri
Davalı vekili temyiz dilekçesinde; maluliyet raporunun hatalı tanzim edildiğini, kusur oranını kabul etmediklerini, tazminat hesabının hatalı olduğunu, tazminattan hatır taşıması indirimi yapılması gerektiğini, davacının müterafik kusurlu olduğunu belirterek kararın bozulmasını istemiştir.

B. Değerlendirme ve Gerekçe
Uyuşmazlık, zorunlu trafik sigortası bulunmayan aracın karıştığı trafik kazasında, davacı yolcunun yaralanması nedeniyle sürekli iş göremezlik tazminatı ve belgesiz tedavi gideri istemine ilişkindir.
1.Tarafların iddia, savunma ve dayandıkları belgelere, uyuşmazlığın hukuki nitelendirilmesi ile uygulanması gereken hukuk kurallarına, dava şartlarına, yargılamaya hâkim olan ilkelere, ispat kurallarına ve temyiz olunan kararda belirtilen gerekçelere göre davalı vekilinin aşağıdaki bendin kapsamı dışındaki temyiz itirazları yerinde görülmemiştir.
2. Tazminatın kapsamını belirleme biçimi ve tazminattan yapılacak indirimler ve sıralaması 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun (TBK) 51 ve 52 nci maddelerinde düzenlenmiştir.
TBK’nın 51 inci maddesine göre hâkim, tazminatın kapsamını ve ödenme biçimini, durumun gereğini ve özellikle kusurun ağırlığını göz önüne alarak belirler. Bu madde uyarınca hâkim, öncelikle zarar gören kişinin maluliyet oranına, yaşına, bakiye ömrüne ve gelirine göre zararını tespit etmeli, zarar görenin kusuruna isabet eden kısmı bu miktardan çıkarmalı, bulunan tutardan koşulları varsa 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nun (KTK) 87 nci maddesi gereğince hatır taşıması ve müterafik kusur nedeniyle gerekli indirimleri yapmalı, son olarak da zarar gören, zararı doğuran fiile razı olmuş veya zararın doğmasında ya da artmasında etkili olmuş yahut tazminat yükümlüsünün durumunu ağırlaştırmış ise TBK’nın 52 nci maddesine göre tazminatı indirebilecek veya tamamen kaldırabilecektir (Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun 14.03.2012 tarihli ve 2011/4-824 Esas, 2012/134 Karar sayılı, 16/03/2016 tarihli ve 2014/4-1018 Esas, 2016/326 Karar sayılı ilâmları).
TBK’nın 51 ve 52 nci maddelerine göre nihai tazminatı belirlerken sırasıyla; trafik kazasının oluşumunda zarar görenin kusuru varsa bu oranda indirim yapılmalı, koşulları varsa TBK’nın 51 ve KTK’nın 87 nci maddeleri uyarınca hatır taşıması indirimi yapılmalı, daha sonra kalan kısımdan zarar görenin olayın oluşumunda etkili olmamakla beraber zararın oluşumunda veya artmasındaki müterafik kusuru varsa bu sebeple indirim yapılmalı, en son olarak da sigorta şirketi tarafından davadan önce yapılan ödeme güncellenip mahsup edildikten sonra ödenecek tazminat miktarı belirlenmelidir.

Davalı vekili savunmalarında kazada hatır taşıması olduğunu ve davacının müterafik kusurlu olduğunu ileri sürmüştür. Nitekim Uyuşmazlık Hakem Heyetince davacının yolcu olduğu araçta hatır için taşındığı kabul edilmiş, ancak hesaplanan tazminat poliçe teminat limiti üzerinde kaldığı için %20 oranında yapılacak indirim sonucunda ortaya çıkan miktarın da teminat limiti üzerinde kalması nedeniyle sonuca etkili olmayacağı değerlendirilmiştir.
Bununla birlikte Uyuşmazlık Hakem Heyeti davalının müterafik kusur savunması yönünden ise davacının emniyet kemeri takmadığına dair delil bulunmadığı gerekçesiyle müterafik kusur indirimi yapmamıştır. Ne var ki dosya kapsamından, davacı ...'ın sürücü belgesi bulunmayan 16 yaşındaki arkadaşının sevk ve idaresindeki kamyonete birlikte gezmek üzere bindiği anlaşılmaktadır.
Davalı vekili itiraz dilekçesi ile hatır taşıması ve müterafik kusur itirazını da dile getirmiş, ancak İtiraz Hakem Heyetince yolcu konumundaki davacının emniyet kemeri takmadığına ilişkin tespit bulunmadığı gerekçesiyle, yine hatır taşıması konusunda ise Uyuşmazlık Hakem Heyetince verilen karar gerekçesi kabul edilerek itirazları reddetmiştir. Ancak varılan sonuç hatalı olmuştur.

Şu halde yukarıda açıklanan hukuki ve maddi durumlar karşısında hesaplanan 654.766,70 TL sürekli iş göremezlik tazminatı üzerinden %20 hatır taşıması ve ehliyetsiz sürücünün aracına binmesinden ötürü de %20 müterafik kusur indirimi yapılarak (bu halde ortaya çıkan sonuç tazminatın sakatlık poliçe teminat limiti altında kaldığı gözetilerek) ve yine 1.500,00 TL belgesiz tedavi gideri zararından da aynı oranda hatır taşıması ve müterafik kusur indirimi yapılarak karar verilmesi gerekirken yazılı olduğu şekilde eksik inceleme ile hüküm tesisi doğru görülmemiş, kararın bozulması gerekmiştir.

VIII. KARAR
1. Yukarıda (1) numaralı bentte açıklanan sebeplerle davalı vekillinin diğer temyiz itirazlarının REDDİNE,
2. Yukarıda (2) numaralı bentte açıklanan sebeplerle davalı vekilinin temyiz itirazının kabulü ile kararın BOZULMASINA,
Peşin alınan temyiz harcının istek halinde davalıya iadesine,
Dosyanın mahkemesine gönderilmesine, 04.03.2025 tarihinde oybirliği ile karar verildi.