Emsale Dahil Olmayan Yapılar ve Ortak Alan Müdahalelerinde Yıkım Yetkisinin Sınırları – Danıştay İDDK Kararı

İmar hukukunda ruhsata ve eklerine aykırı yapılaşmalarla ilgili olarak idare tarafından tesis edilen yıkım kararları, çoğu zaman yargı denetimine konu olmakta; bu denetim, yapıların niteliği, kullanım amacı ve projeye uygunluğu gibi birçok teknik ve hukuki unsur üzerinden yapılmaktadır.

Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu’nun 2023/1289 sayılı kararı, bu kapsamda dikkate değer bir içtihat ortaya koymuştur. İstanbul Beşiktaş’taki bir AVM binasında, zemin terasta yer alan ve “demontabl” (sökülebilir) nitelikteki malzemeler ile açılır-kapanır örtü sistemlerinin projeye uygun olduğu ve emsal hesaplamasına dahil edilmediği tespit edilmiştir. Buna karşın, ortak alanların “özel kullanım alanı”na dönüştürülmesi niteliğindeki imalatların ise projeye aykırı olduğu sonucuna varılmıştır.

Danıştay, emsale dahil olmayan yapı unsurları yönünden yıkım işleminde hukuka uygunluk bulunmadığını belirtirken, ortak kullanım alanlarının amacına aykırı şekilde kapatılması ve özelleştirilmesi halinde yıkım kararının hukuka uygun olabileceğini kabul etmiştir.

Bu karar, idarenin yıkım yetkisinin sınırlarını ve bu yetkinin hangi somut teknik-hukuki gerekçelere dayanması gerektiğini net bir şekilde ortaya koyması bakımından önemlidir. Ayrıca projeye uygun yapılarda sadece görünüş itibariyle farklılık taşıyan unsurların her zaman yıkım konusu yapılamayacağı, bu tür işlemlerin hukuki denetiminin titizlikle yapılması gerektiği vurgulanmaktadır.

İÇTİHAT METNİ:

DANIŞTAY İDARİ DAVA DAİRELERİ KURULU         2022/2985 E.  ,  2023/1289 K.

T.C.
D A N I Ş T A Y
İDARİ DAVA DAİRELERİ KURULU
Esas No : 2022/2985
Karar No : 2023/1289

TEMYİZ EDEN (DAVALI) : … Belediye Başkanlığı
VEKİLİ : Av. …

KARŞI TARAF (DAVACI) : …Lokantıcılık Gıda San. ve Tic. A.Ş.
VEKİLİ : Av. …

İSTEMİN KONUSU : … Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı ısrar kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: İstanbul ili, Beşiktaş ilçesi, … Mahallesi, … Caddesi, … pafta, …ada, … parsel sayılı taşınmaz üzerinde bulunan … Alışveriş Merkezinin projeye aykırı kısımların 3194 sayılı İmar Kanunu'nun 32. maddesi uyarınca yıkımına ilişkin Beşiktaş Belediye Encümeninin … tarih ve … sayılı kararı uyarınca 17/01/2018 tarihinde yıkım yapılacağının bildirilmesine ve projeye aykırı kısımların eşyadan tahliye edilmesinin istenilmesine ilişkin … tarih ve …sayılı Beşiktaş Belediye Başkanlığı işleminin iptali istenilmiştir.

İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: … İdare Mahkemesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararıyla;
Dosyanın ve Mahkemelerinin E:… sayılı dosyasında yerinde yaptırılan keşif ve bilirkişi incelemesi neticesinde düzenlenen bilirkişi raporunun birlikte değerlendirilmesinden, yıkım işleminin yapıyı esas alan ve ruhsatsız ve ruhsata aykırı yapılar hakkında tesis edilen bir işlem olduğu, yapı ruhsatı ve yapı kullanma izni olduğu sabit olan ve fiilen işyeri olarak kullanılan söz konusu yapıda, zemin terasta bulunan mevcut demantabl malzemelerin ve açılır kapanır üst örtünün onaylı projesinde de yer aldığı ve emsale dahil olmadığı anlaşıldığından, dava konusu işlemde hukuka uyarlık görülmediği gerekçesiyle işlemin iptaline karar verilmiştir.

Bölge İdare Mahkemesi kararının özeti: … Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararıyla;
Dava konusu olan işlemin dayanağı encümen kararının iptali istemiyle açılan davada, … İdare Mahkemesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararıyla dava konusu işlemin iptaline karar verildiği, bu karara karşı davalı idare tarafından istinaf başvurusunda bulunması üzerine Dairelerinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararıyla istinaf başvurusunun reddine karar verildiği,
Bu durumda, dava konusu uygulama işleminin dayanağı olan encümen kararının iptali yolunda İdare Mahkemesince verilen karara karşı yapılan istinaf başvurusunun reddine karar verildiği gerekçesiyle, hukuka aykırılığı yargı kararıyla saptanan encümen kararının uygulanmasına ilişkin dava konusu işlemde hukuka uyarlık, dava konusu işlemi iptal eden mahkeme kararında sonucu itibarıyla hukuki isabetsizlik bulunmadığı sonucuna varılarak, istinaf başvurusunun belirtilen gerekçe ile reddine karar verilmiştir.

Daire kararının özeti: Danıştay Altıncı Dairesinin 12/04/2022 tarih ve E:2021/5419, K:2022/4546 sayılı kararıyla;
Beşiktaş Belediye Başkanlığı İmar ve Şehircilik Müdürlüğünün … tarih ve …sayılı işleminin dayanağı niteliğindeki Beşiktaş Belediye Encümeninin … tarih ve … sayılı kararının davacının işletmecisi olduğu bağımsız bölüme ilişkin kısmının iptali istemiyle açılan davada; encümen kararının emsale dahil olmayan demontabl malzemeler yönünden iptali, ortak kullanım amaçlarının değiştirilmesine yönelik imalatlara ilişkin kısım yönünden ise davanın reddi yolundaki … İdare Mahkemesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının iptale ilişkin kısmına karşı davalı tarafından yapılan istinaf başvurusunun reddine dair … Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesince verilen … tarih ve E:…, K:… sayılı kararın, Dairelerinin … tarih ve E:… (sehven E:… yazılmıştır), K:… sayılı kararıyla onandığı, diğer yandan İdare Mahkemesi kararının davanın reddine yönelik yapılan istinaf başvurusunun reddi yolundaki kısmın, davacı tarafından temyiz edilmeyerek kesinleştiği,
Bu nedenle, yıkım tarihinin ve taşınmazın yıkım tarihinde nüfus ve eşyadan tahliye edilmesi gerektiğinin bildirilmesine ilişkin dava konusu işleminin "emsala dahil olmayan demontabl malzemelere" ilişkin kısmında hukuka uyarlık bulunmadığı, "ortak kullanım amaçlarının değiştirilmesine yönelik imalatlara" ilişkin kısmında ise hukuka aykırılık bulunmadığı gerekçesiyle,
… Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının,"emsale dahil olmayan demontabl malzemelere" ilişkin kısmının yukarıda belirtilen gerekçe ile onanmasına, "ortak kullanım amaçlarının değiştirilmesine yönelik imalatlara" ilişkin kısmının ise bozulmasına karar verilmiştir.

Bölge İdare Mahkemesi ısrar kararının özeti: … Bölge İdare Mahkemesi …İdari Dava Dairesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararıyla; Dairelerince verilen önceki kararda yanlış ifade edilen ibareler düzeltilerek,
Dava konusu işlemin dayanağı niteliğindeki Beşiktaş Belediye Encümeninin … tarih ve … sayılı kararının, davacının işletmecisi olduğu bağımsız bölüme ilişkin kısmının iptali istemiyle açılan davada, dava konusu işlemin "ortak kullanım amaçlarının değiştirilmesine yönelik imalatlara ilişkin" kısım yönünden davanın reddi yolundaki İdare Mahkemesi kararına karşı yapılan istinaf başvurusunun reddine dair … Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesince verilen … tarih ve E:…, K:… sayılı kararın, davacı tarafından temyiz edilmeyerek kesinleştiği gerekçesiyle, Dairelerinin istinaf başvurusunun gerekçeli olarak reddi yolundaki ilk kararda ısrar edilmiştir.

TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : Davalı idare tarafından, ısrar kararında isabet bulunmadığı ve Daire kararı doğrultusunda karar verilmesi gerektiği ileri sürülmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMASI: Davacı tarafından, temyiz isteminin reddi gerektiği savunulmuştur.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ …'IN DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin reddi ile ısrar kararının onanmasının uygun olacağı düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulunca, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE:
MADDİ OLAY :
İstanbul İli, Beşiktaş İlçesi, … Mahallesi, … Caddesi, … pafta, … ada, … parsel sayılı taşınmaz üzerinde bulunan binada ruhsat ve eki projesinde demontabl malzeme ile gösterilen zemin teraslarının, 05/07/2017 tarihli yapı tatil tutanağında belirtilen işletmeler tarafından yan bölmeler yapılması ve koridor geçişlerinin kapatılması suretiyle "özel kullanım alanı" haline getirildiği hususu … tarih ve … cilt/sıra numaralı yapı tatil tutanağı ile tespit edilmiştir.
Anılan tutanak dayanak alınarak tespite konu bağımsız bölümlerin 2960 sayılı Boğaziçi Kanunu'nun 13. maddesi uyarınca projesine uygun hale getirilmesine ve yıkımına ilişkin Beşiktaş Belediye Encümeninin … tarih ve … sayılı kararı alınmıştır.
Anılan Encümen kararı uyarınca tespite konu binanın 17/02/2018 tarihinde saat 06.00'da yıkılacağının ve projeye aykırı kısımların nüfus ve eşyadan tahliye edilerek gerekli tedbirlerin alınması gerektiği hususu, Beşiktaş Belediye Başkanlığı İmar ve Şehircilik Müdürlüğünün … tarih ve … sayılı işlemi ile davacıya bildirilmiştir.
Bunun üzerine, Beşiktaş Belediye Başkanlığı İmar ve Şehircilik Müdürlüğünün … tarih ve …sayılı işleminin iptali istemiyle temyizen incelenen dava açılmıştır.

İLGİLİ MEVZUAT:
2960 sayılı Boğaziçi Kanunu'nun "Yıkım işleri" başlıklı 13. maddesinde "Yıkım işleri: Aşağıda belirtilen yapılar Boğaziçi İmar İdare Heyetinin kararı ve Boğaziçi İmar Müdürünün yazılı emri ile yıkılır veya yıktırılır.

a)İnşaat ruhsatı olmayan yapılar,
b)Yapının, inşaat ruhsatı ve eklerine ve imar mevzuatına aykırı yapılmış bölümleri,
c)Boğaziçi İmar Müdürlüğünce mühürlenerek yapımı durdurulmuş yapıların mühürlendikten sonra yapılan ilaveleri,
d)Yapılarda kullanma izni verildikten sonra imar mevzuatına aykırı olarak yapılan değişiklikler ve eklentileri.
Bu Kanun hükümlerine göre yıkılması gereken yapılar tespit edildiğinde Boğaziçi İmar Müdürlüğünce derhal valiliğe bildirilir. Vali, Boğaziçi İmar İdare Heyetini en geç yedi gün içinde toplayarak konunun karara bağlanmasını sağlar ve kararı Boğaziçi İmar Müdürlüğüne gönderir.

Yıkım emri 7201 sayılı Tebligat Kanunu hükümlerine bağlı kalınmaksızın güvenlik kuvvetleri veya belediye zabıta kuvvetleri tarafından mal sahibine veya müteahhide tebliğ edilir. Bu tebligat onbeş gün içinde tamamlanır. Tebligatın bu şekilde yapılması mümkün olmadığı takdirde, yıkım emri yapı mahallinde görülebilecek bir yere onbeş gün müddetle asılır ve bu işlem bir tutanakla belirlenir. Bu suretle durum mal sahibi veya müteahhide tebliğ edilmiş sayılır.
Tebligatın tamamlanmasından itibaren onbeş gün içinde yapı, mal sahibi veya müteahhit tarafından yıkılmadığında, yıkım işlemi Boğaziçi İmar Müdürlüğünce yerine getirilir ve yıkım masrafları % 20 fazlası ile mal sahibi veya müteahitten tahsil edilir." hükmüne yer verilmiştir.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Dosyanın incelenmesinden; Beşiktaş Belediye Başkanlığı İmar ve Şehircilik Müdürlüğünün … tarih ve … sayılı işleminin dayanağı niteliğindeki Beşiktaş Belediye Encümeninin … tarih ve … sayılı kararının davacının işletmecisi olduğu bağımsız bölüme ilişkin kısmının iptali istemiyle açılan davada; dava konusu işlemin emsale dahil olmayan demontabl malzemeler yönünden iptali, ortak kullanım amaçlarının değiştirilmesine yönelik imalatlara ilişkin kısım yönünden ise davanın reddi yolundaki … İdare Mahkemesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının iptale ilişkin kısmına davalı idare tarafından yapılan istinaf başvurusunun reddine dair … Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesince verilen … tarih ve E:…, K:… sayılı kararın, Danıştay Altıncı Dairesinin 12/04/2022 tarih ve E:2021/5401 (Daire kararında sehven E:2021/4751 yazılmıştır), K:2022/4545 sayılı kararıyla onandığı anlaşılmaktadır.
Bu durumda; uyuşmazlığa konu işlemin dayanağı belediye encümeni kararına ilişkin hukuki durum dikkate alındığında, yıkım tarihinin ve taşınmazın yıkım tarihinde nüfus ve eşyadan tahliye edilmesi gerektiğinin bildirilmesine ilişkin dava konusu işleminin "ortak kullanım amaçlarının değiştirilmesine yönelik imalatlara" ilişkin kısmında hukuka aykırılık bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
Bu itibarla, temyize konu Bölge Mahkemesi ısrar kararında hukuki isabet bulunmamaktadır.

KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1.Davalı idarenin temyiz isteminin kabulüne;
2.Dava konusu işlemin yukarıda özetlenen gerekçeyle iptaline ilişkin İdare Mahkemesi kararına yönelik yapılan istinaf başvurusunun gerekçeli olarak reddi yolundaki … Bölge İdare Mahkemesi ... İdari Dava Dairesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı ısrar kararının BOZULMASINA,
3.Yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın … Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesine gönderilmesine,
4.Kesin olarak, 07/06/2023 tarihinde, oyçokluğu ile karar verildi.


KARŞI OY
X- Temyiz edilen kararla ilgili dosyanın incelenmesinden; … Bölge İdare Mahkemesi … İdari Dava Dairesince verilen ısrar kararının usul ve hukuka uygun bulunduğu, dilekçede ileri sürülen temyiz nedenlerinin kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte olmadığı anlaşıldığından, davalının temyiz isteminin reddi ile … Bölge İdare Mahkemesi …İdari Dava Dairesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı ısrar kararının onanması gerektiği oyuyla, karara katılmıyoruz.